تحلیلی از موقعیت منطقه آزاد چابهار تجاری ،صنعتی ، گردشگری و تاثیر آن برتوسعه منطقه دریای عمان وایران

تحلیلگران جوان؛منطقه آزاد چابهار یکی از شهرهای جنوب خاوری بلوچستان در کرانهٔ دریای مَکُّران و اقیانوس هند قرار دارد. 

اسکله ی آن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران به شمار میرود،که براساس پیش‌بینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بین‌المللی، حدود نیمی از حمل ونقل جهان میان خاور (نیمی از خاورمیانه با سایر نقاط دنیا انجام می‌شود،و از مجموع ۳ کریدور حمل ونقل جهانی است که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیش‌بینی کرده‌اند، ۲ کریدور ازایران می‌گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود. این کریدور از «دروازه ابریشم» درچین آغاز می‌شود و قلب اقتصاد این کشور یعنی استان کانتون را تغذیه کرده و به سرزمین آسیای جنوب شرقی می‌پیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهم‌ترین شهرهای این ناحیه،مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار می‌رسد،بندر چابهار به دلیل موقعیت های مختلف راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آب‌های آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار شده و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما (در خلیج چابهار) به دریای عمان متصل می باشد که این موقعیت جغرافیایی وخدادادی در قرن های گذشته از مهم ترین منطقه ی جهان به شمار می آمده است و دردهه های اخیر همچنان در سیاست های جهانی نقش مهمی را داراست،وبه همین علت دربرنامه های چشم انداز سیاسی و اقتصادی کشور شروع به ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی این منطقه آزاد شده است،این چشم انداز از مهم‌ترین تصمیم های اجرایی دولت های مختلف بوده که این موقعیت مهم جغرافیایی را در اقیانوس هند ودریای عمان که از چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانیست و یکی از تکمیل کننده زنجیره توسعه صادرات در دریای عمان و جذب سرمایه های خارجیست که توانسته ایجاد منطقه آزاد تجاری چابهار راشکل بدهد ، منطقه آزاد چابهار از نظر موقعیت جغرافیایی و وجود الزامات اجرایی این الگو حایز بهترین شرایط است که با توجه به این موضوع کشور ایران در آستانه تغییرات سیاست اتکا از صدور نفت به توسعه صادرات غیرنفتی می باشد لازم است الگوهای مختلف و موفق دیگر کشورها را برای انجام این مقصود بررسی نموده تا با انتخاب بهترین گزینه وظیفه خطیر خود را در قبال نسل حاضر به نسلهای آینده به خوبی ایفا نماید،چابهار علاوه بر موقعیت بازرگانی(تجاری وصنعتی)، دارای جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی است همچون ویرانه ها ویرانه‌های تیس که در بخش مرکزی دهستان کمبل سلیمان آثاری از ویرانه‌های قدیمی در دره تیس باقی است)قلعه های بزرگ وحیرت انگیز مختلف وتاریخی،گورستان های تاریخی ،ساختمان ها وغارهای تاریخی،مقبره ها وهزاران آثاری که سابقه ی تاریخی این دیار را برای مردم ایران به ارمغان آورده ودر جوامع بین المللی وجهانی به ثبت رسیده است .چابهار دارای چند منطقه یا بخش است:که مهمترین آن :
۱.بخش قدیمی و جدید شهر چابهار
۲.بخش ساحلی لنج‌های ماهیگیران که در منطقه قدیمی شهر و همچنین در ساحل کنارک نزدیک به فرودگاه می‌باشد.
۳.منطقه آزاد تجاری و صنعتی با ۱۴۰ کیلومتر مربع مساحت خود شامل ۹ پیکره می‌شود الف: بخش مسکونی ب- بخش سوله‌ها، انبارها و تولیدات کارگاهی ج: بخش شهرک‌های صنایع مانندمجتمع پتروشیمی مکران و مجتمع فولاد، و پروژه‌های بزرگ ملی مانند شهرک انرژی‌های پاک شهرک صنایع خودرو شهرک صنایع غذایی د.شهرک شیلات
۴.احداث اسکله بارگیری وتخلیه بار که شامل :
الف: اسکله قدیمی شهید کلانتری
ب: اسکله جدید خاتم الانبیا (شهید بهشتی) که تمام این مناطق در پیرامون خلیج چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار ایجاد شده است و آب و هوای این شهر و پیرامون آن، همیشه بهاری و معتدل است و به همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده می‌شود. امروزه کشورهای متفاوتی اعم از توسعه یافته وبا اوصاف مطرح شده منطقه آزادچابهار در حال توسعه می باشد که با توجه به ویژگی آن تجاری صنعتی وگردشگری آن است وبرای دستیابی به هدف هایی نظیر توسعه اقتصاد ملی، جذب سرمایه های خارجی، استفاده از برتری های نسبی، ایجاد فرصت های شغلی، تربیت نیروی انسانی، افزایش درآمدهای ناشی از فعالیت های خدماتی، افزایش کارایی اقتصاد ملی، توسعه منطقه ای و تبدیل بخش های عقب مانده به قطب های توسعه، اقدام به ایجاد منطقه آزاد تجاری صنعتی وگردشگری نمود. منطقه آزاد، قلمرو معینی از سرزمین اصلی است که در آن، تجارت آزاد با سایر نقاط جهان واستان ها وشهرهای دیگر می باشدکه با قوانین خاص و متفاوت از سرزمین اصلی مجاز شناخته شده است. منطقه آزاد چابهار ازاین تعاریف مستثنی نیست چون منطقه آزاد چابهار با ایجاد مشوق ها و معافیت های متنوع سعی دارد که سرمایه گذاری خارجی را جذب و آن را در تولید کالاهای صادراتی مورد استفاده قرار دهد. سپس با صادرات این کالاها کشور از آثار و مزایای مثبت صادرات و تجارت نظیر ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی، توسعه منطقه ای و… برخوردار نماید. نقاط قوت منطقه ی آزاد چابهار را میتوان بصورت خلاصه نوشت:

1. خارج بودن از محدوده بحران: منطقه آزاد چابهار بیرون از محدوده پرترافیک و تنش خلیج فارس قرارگرفته است
2. تنها بندر اقیانوسی کشور: به لحاظ وضعیت استقرار جغرافیایی، چابهار نزدیک‌ترین بندر کل منطقه خلیج فارس و دریای عمان به آب‌های بین‌المللی و اقیانوسی است
3. حمل کالا به افغانستان: چابهار بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیر برای کشور افغانستان جهت واردات و صادرات کالا است.
4. آسیای میانه: چابهار کوتاه‌ترین مسیر کل کشورهای منطقهٔ آسیای میانه به آب‌های بین‌المللی است
5. اتصال به پیکره سرزمینی: متصل به سرزمین اصلی است و هزینه‌های مختلف حمل و بارگیری مجدد در آن وجود ندارد.سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا مسئوولین منطقه آزادچابهار توانسته اند آثار مثبت در توسعه کشورهای در حال توسعه حرفی برای گفتن داشته باشند؟ همچنین با توجه به ایجاد چندین منطقه آزاد تجاری صنعتی در کشور عملکرد آنهارا با منطقه آزاد چابهار ارزیابی وخروجی آن رامیتوان در منطقه آزاد چابهار تشریح و نقش آن درگردشگری وآینده آن در پرتو اقتصاد دانایی محور و جهانی شدن اقتصاد نام برد و سرانجام پیشنهاداتی کاربردی برای بهبود عملکرد این منطقه ارائه کنیم .ودر آخر درد ودلی که با مسئوولین کشور دارم این است که چابهار مهم است؛ نه فقط چون یکی از پررونق‌ترین مناطق آزاد ایران به حساب می‌آید، نه فقط چون تنها بندر اقیانوسی کشور است؛ نه فقط چون یکی از بهترین مناظر دنیا را دارد… چابهار مهم است چون بهشتی از ناشناخته هاست که هر گردشگری را شیفته زیبایی‌هایش می‌کند واین نشان دهنده ی این است که تصمیمات مهم و اجرایی شما برای ازبین بردن فقر وعقب مانده بودن موقعیت جهانی منطقه آزاد چابهار که هم‌عرض جغرافیایی بندر میامی در شبه‌جزیره فلوریدای آمریکا است که دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است.

مجتبی صحرانشین دکترای DBA,مدیریت کسب وکار با ارزیابی WES کانادا